ΣΥΡΟΣ: ΘΡΥΛΙΚΟ KAI ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΣΥΡΟΥ

«Και το φως εγένετο»: Νεόφυτος Βάμβας. Ο Πρωτος Γυμνασιαρχης του Ιστορικοτερου Γυμνασιου Της Ελλαδας.
ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΣΤΟ ΘΡΥΛΙΚΟ KAI ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΣΥΡΟΥ
ΖΟΥΜΕ ΣΕ ΜΙΑ ΑΠΟ ΤΙΣ ΙΣΤΟΡΙΚΟΤΕΡΕΣ ΠΟΛΕΙΣ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΗΣ. ΜΙΑ ΠΟΛΗ ΠΟΥ ΔΕΝ ΧΡΕΑΖΟΤΑΝ ΝΑ ΚΑΝΕΙ ΑΙΤΗΣΗ ΑΙΤΗΣΗ ΝΑ ΓΙΝΕΙ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗ ΠΡΩΤΕΥΟΥΣΑ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΗΣ ΚΑΘ` ΟΤΙ ΥΠΗΡΞΕ ΑΠΟ ΜΟΝΗ ΤΗΣ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗ ΚΑΙ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗ ΠΡΩΤΕΥΟΥΣΑ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΗΣ.
ΧΑΣΑΜΕ ΑΥΤΗΝ ΤΗΝ ΕΥΚΑΙΡΙΑ ΑΚΡΙΒΩΣ ΔΙΟΤΙ ΚΑΝΕΙΣ ΔΕΝ ΓΝΩΡΙΖΕ ΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ ΜΑΣ.
ΤΟ ΘΡΥΛΙΚΟ ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΤΗΣ ΣΥΡΟΥ ΕΙΝΑΙ ΑΠΟ ΜΟΝΟ ΤΟΥ ΕΝΑ ΑΠΟ ΤΑ ΣΗΜΑΝΤΚΟΤΕΡΑ ΚΟΜΑΤΙΑ ΤΗΣ ΣΥΓΡΟΝΗΣ EΥΡΩΠΗΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΕλΛΑΔΑΣ.
ΠΟΙΟΙ ΜΕΓΑΛΟΙ ΕΠΙΦΑΝΕΙΣ ΕΛΛΗΝΕΣ ΑΠΟΦΟΙΤΗΣΑΝ ΑΠΟ ΤΟ ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΤΗΣ ΣΥΡΟΥ; ΚΑΙ Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΝΕΟΦΥΤΟΥ ΒΑΜΒΑ ΕΝΟΣ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΟΥΣ ΤΟΥ ΓΕΝΟΥΣ ΚΑΙ ΕΚΠΡΟΣΩΠΟΥΣ ΤΟΥ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΔΙΑΦΩΤΙΣΜΟΥ ΠΟΥ ΥΠΗΡΞΕ Ο ΠΡΩΤΟΣ ΓΥΜΝΑΣΙΑΡΧΗΣ.
Διαβαστε την ιστορια του και νιωστε υπερηφανοι για τον τοπο μας. Ειμαστε υποχρεωμενοι να ξερουμε την ιστορια της Ερμουπολης. Δεν ζουμε σε ενα τυχαιο τοπο. Ζουμε σε μια μεγαλη πολη. Ας μην αφηνουμε κανενα να καταστρεφει την ιστορια μας.

Ήταν ένα σύμβολο πατριωτισμού και υψηλής αντίληψης «περί παιδείας». Κι αυτό γιατί δημιουργήθηκε κάτω από εξαιρετικά δύσκολες συνθήκες που βρίσκονταν η χώρα μας την επόμενη ενός σκληρού και αιματηρού αγώνα με προσπάθειες και με θυσίες αρχόντων και αρχομένων, που δεν απέβλεπαν να παράσχουν εφόδια μόρφωσης μόνο στα δικά τους παιδιά, αλλά το κατέστησαν εκπαιδευτήριο υψηλής στάθμης όλων των Ελλήνων.
«Και το φως εγένετο»: Νεόφυτος Βάμβας.

Οι πρωτοι κατοικοι της Ερμουπολης ως μορφωμενοι και πλουσιοι μεταναστες γρηγορα ενδειαφερθηκαν να φτιαξουν σχολεια για την εκπαιδευση των παιδων τους.
Γρηγορα δημιουργησαν δημοτικα σχολεια, σχολαρχεια αλλα και με την βοηθεια των Αμερικανων και των Αγγλων ακομα και υποτυπωδη σχολες ανωτερας εκπεδευσης τυπου πανεπιστημιων αλλα οχι πανεπηστημια.
Το Γνωστοτερο ολων ειναι το σημερινο πρωτο Δημοτικο Σχολειο Ερμουπολης. Ενα απο τα πρωτα σχολεια του νεοσυστατου Ελληνικου κρατους μετα την απελευθερωση απο τους Τουρκους.
Διπλα Ακριβως οι Ερμουπολιτες κτιζουν τον πρωτο γυμνασιο Της Ερμουπολης και ενα απο τα πρωτα της Ελλαδας, μαζι με αυτο της Χιου. Απο οπου θα αποφοιτησουν διασημα ονοματα της νεοτερης πολιτικης και καλιτεχνικης ιστοριας του Ελληνικου Εθνους.
Επεδίωξαν και πέτυχαν να ιδρύσουν ένα ανώτερο εκπαιδευτήριο αποκλειστικά με δικά τους χρήματα και μάλιστα πριν ακόμη κριθεί η τύχη αυτής της μικρής πόλης ή του συνοικισμού, στον οποίον είχαν προσωρινά εγκατασταθεί.
Ήδη από το 1828 ο Λουκάς Ράλλης με αναφορά του προς τον Κυβερνήτη Ι.
Καποδίστρια τόνιζε την ανάγκη της ίδρυσης στην Ερμούπολη ενός ανώτερου
Σχολείου για τη μόρφωση των μαθητών που αποφοιτούσαν από τα σχολεία
στοιχειώδους εκπαίδευσης (Δημοτικά). Και αυτές οι προσπάθειες συνεχίζονταν έκτοτε.
Τα χρηματα για την ιδρυση του σχολειου συγκεντρωθηκαν απο τους ιδιους του κατοικους της Ερμουπολης.
Την όλη φροντίδα για την αντιμετώπιση των δαπανών λειτουργίας των
εκπαιδευτικών ιδρυμάτων και την ίδρυση ανώτερου σχολείου, είχε αναλάβει
επιτροπή εκ των εγκρίτων πολιτών που είχε εκλεγεί από Γενική Συνέλευση και ήταν η «Εφορεία Εκπαιδευτικών Καταστημάτων»

Τα αρχιτεκτονικα σχεδια εκπονησε ο διασημος εκεινη την εποχη Βαυαρος αρχιτεκτων Ερχαλερ. Εχουμε αναφερει σε προηγουμενες αναφορες μας πως οι πρωτοι κατοικοι της Ερνουπολης ειχαν μεγαλες σχεσεις με τους Βαυαρους. Πολλα νεοκλασικα κτιρια της Ερμουπολης ειναι σχεδιασμενα απο Βαυαρους αρχιτεκτονες.
ΠΡΟΣΕΞΤΕ ΜΙΑ ΛΕΠΤΟΜΕΡΕΙΑ
Το 1ο Γυμνασιο Αρχισε να λειτουργει στις 13 Νοεμβριου του 1834. πριν ακομα η Ερμούπολη συμπληρωσει ούτε καν δέκα χρόνια ζωής.

Ένα πολύ σημαντικό θέμα που ανέκυψε τότε ήταν η εξεύρεση του καταλλήλου προσώπου που θα αναλάμβανε την επιστασία του νέου εκπαιδευτηρίου. Και αυτο το βρηκαν στον καλυτερο που θα μπορουσαν να βρουν εκεινη την εποχη. Στον Νεοφυτο Βαμβα. Ο Nεόφυτος Βάμβας (1776-9 Ιανουαρίου 1855) υπήρξε ένας από τους σημαντικότερους Έλληνες λόγιους και είναι ένας από τους λεγόμενους «Δάσκαλους του Γένους», εκπρόσωπος του νεοελληνικού Διαφωτισμού.

Πρωτος λοιπον γυμνασιαρχης αναλαμβανει ο Νεοφυτος Βαμβας ο οποιος οργανωνει το γυμνασιο στα προτυπα του γυμνασιου Της Χιου στο οποιο ειχε εργαστει πριν ερθει στην Συρο.
Γραφει η Ιστορια
¨¨” Εκείνον που σκέφθηκε αμέσως ο Λουκάς Ράλλης ήταν ο συμπατριώτης του αρχιμανδρίτης Νεόφυτος Βάμβας. Τον είχε γνωρίσει στη Χίο στο διάστημα που είχε αναλάβει την οργάνωση και την διεύθυνση της Σχολής της Χίου (από το 1814 έως 1820) και τον εκτιμούσε εξαιρετικά, για τη σοφία του, την πολυμέρεια της πνευματικής του συγκρότησης, το σεμνό ήθος, τη διοικητική του δραστηριότητα και την τόλμη του τη δημιουργική. Εκείνη την εποχή ο Βάμβας διέμενε στην Κέρκυρα. Είχε διοριστεί στην Ιόνιο Ακαδημία της Κέρκυρας (1828) ως καθηγητής και έφορος της θεολογικής σχολής.
Ο Λ. Ράλλης, τότε, του απέστειλε επιστολή και τον παρακαλούσε να επιστρέψει στην απελευθερωθείσα Ελλάδα και να αναλάβει την οργάνωση και διεύθυνση του υπό ίδρυση εκπαιδευτηρίου.
Ο Βάμβας αποδέχθηκε την παραίνεση του συμπατριώτη του και τότε, με νέα
πρόταση του Λ. Ράλλη, στάλθηκε στις 24 Μαΐου 1833 η επίσημη πρόσκληση εκ μέρους της «εφορείας εκπαιδευτικών καταστημάτων»
Στην πρόσκληση αυτή, μεταξύ άλλων, αναφέρονται και τα εξής: «…Ποτέ εις
καμμίαν άλλη εποχή άνδρες εξ’ επαγγέλματος διδάσκαλοι με εγνωσμένην
παιδείαν και αρετήν, δεν μπορούν να φανούν αναγκαιότεροι και ωφελιμώτεροι εις την Ελλάδα»
«Οι συμπολίται σας Χίοι, καθότι εγεύθησαν εν τη μητρίδι των τους από καλώς
και αξίως επιμελούμενα διδακτικά καταστήματα καρπούς της Παιδείας, σας
καλούν και σας προτρέπουν δια την επάνοδον σας, ορμώμενοι από την ένθερμον επιθυμίαν να σας απολαύσωμεν μεταξύ ημών»

Την πρόσκληση αυτή αποδέχθηκε με προθυμία ο Ν. Βάμβας και έσπευσε ν’
αναγγείλει την αποδοχή της προς τους εφόρους: «…έλαβον το υμέτερον
προσκλητικόν το από πρώτης Σεπτεμβρίου…με προσκαλείτε να αναδεχθώ την Σχολαρχίαν του Ελληνικού Σχολείου της Κοινότητας ταύτης και την διεύθυνσιν και των άλλων εκπαιδευτικών καταστημάτων. Εις την έντιμον ταύτην πρόσκλησιν, Κύριοι, δεν σύρει τόσον την προσοχήν μου το μέγεθος της τιμής, όσον το του αγώνος…»

Αμέσως μόλις ο Βάμβας ανέλαβε την Διεύθυνση των εκπαιδευτηρίων, εκτιμώντας τη βιασύνη των Ερμουπολιτών, ανταποκρίθηκε ταχύτατα και επιδόθηκε στη σύνταξη του κανονισμού. Σε λίγες μέρες ήταν έτοιμος και στις 11 Σεπτεμβρίου 1833 υποβλήθηκε έγγραφό του με τον τίτλο: «ΓΕΝΙΚΟΝ ΣΧΕΔΙΟΝ ΤΟΥ ΕΝ ΕΡΜΟΥΠΟΛΕΙ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ» στην Εφορεία Εκπαιδευτικών καταστημάτων προς έγκριση.
Και η επιστολή του:
«Κύριοι έφοροι,
Λαμβάνω την τιμήν να υποβάλω εις την παρατήρησίν σας το σχέδιον του
Ελληνικού Γυμνασίου Ερμουπόλεως, το οποίον επικριθέν παρά της σεβαστής
Κυβερνήσεως εύχομαι εκ ψυχής εις τον πατριωτικόν ζήλον σας να ευπορήσει
των αναγκαίων μέσων διά να βαλθή εις ενέργειαν. Δεν τολμώ να αμφιβάλλω ότι οι Ερμουπολίται δεν θέλουν δείξει πάσαν προθυμίαν και σύμπνοιαν εις τοιούτον κοινωφελές και ένδοξον κατάστημα»
Ο Υμέτερος
Ν. Βάμβας
Εν Ερμουπόλει 11 Σεπτεμβρίου 1833
(το έγγραφο δημοσιεύθηκε στο περιοδικό ΠΑΡΝΑΣΣΟΣ)

ΕΠΙΦΑΝΕΙΣ ΕΛΛΗΝΕΣ ΠΟΥ ΑΠΟΦΟΙΤΗΣΑΝ ΑΠΟ ΤΟ ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΣΥΡΟΥ.

«Η ιστορία της ιδρύσεως του γυμνασίου της Ερμουπόλεως συνθέτει ασφαλώς
μιαν των ωραιοτέρων και λαμπροτέρων σελίδων όχι μόνο της Ερμουπόλεως αλλά και αυτού του Ελληνικού Έθνους. Διότι μόνον αν αναλογισθώμεν τας συνθήκας υπό τας οποίας ετέλουν, οι πρώτοι κάτοικοι της πόλεως αυτής…και την δυστυχίαν, η οποία εμάστιζε χιλιάδας των είς την Σύρον εγκατεστημένων
προσφύγων, μόνον τότε δυνάμεθα να αξιολογήσωμεν και να εκτιμήσωμεν
δεόντως, την αξίαν την οποίαν απέδιδον εις την εκπαίδευσιν των τέκνων της
Ελλάδος… Διότι οι Ερμουπολίται επίστευαν: ότι εκεί μόνον υπάρχει πρόοδος και προκοπή, όπου η παιδεία αποτελεί το βάθρον και την φροντίδα αρχόντων
αρχομένων». Έγραψε ο Ανδρέας Δρακάκης
Αν συντάσσονταν ένας λεπτομερής κατάλογος των μαθητών που αποφοίτησαν από το Γυμνάσιο Σύρου και μπορούσε κάποιος να παρακολουθήσει την μετασχολική τους εξέλιξη, θα μπορούσε να φαίνεται να καταδειχθεί η μοναδική προσφορά αυτού του σχολείου στην Ελληνική πατρίδα και όχι μόνον.
Ενδεικτικά θα αναφερθούν μερικά από τα πολύ γνωστά ονόματα ανδρών που διέπρεψαν στην επιστήμη, στην κοινωνική ζωή, στην πολιτική, στα γράμματα και στις τέχνες. Είναι γνωστό ότι αυτό το σχολείο, από την ίδρυσή του, άρχισε να σκορπίζει τα φώτα της γνώσης σε πλήθος φιλομαθών νέων από όλα σχεδόν τα διαμερίσματα της χώρας αλλά και από πόλεις εκτός του ελλαδικού χώρου. Ανδρέας Συγγρός: Ο εθνικός ευεργέτης και ο αδελφός του Γεώργιος φοίτησαν στο Γυμνάσιο της Ερμούπολης κατά τα έτη 1839-1845-46; με γυμνασιάρχη τον επίσης σπουδαίο Γεώργιο Σερούϊο που πήρε την θέση μετά τον Ν. Βάμβα.
Αξίζει να αναφερθούμε στο έργο του μεγάλου ανδρός που πήρε τα πρώτα φώτα της γνώσης στη Σύρο. Ο Α. Συγγρός ήταν ο ιδρυτής της Ηπειροθεσσαλικής τράπεζας και πολλών φιλανθρωπικών ιδρυμάτων. Ήταν ο άνθρωπος που ανέλαβε την αποπεράτωση της διώρυγας της Κορίνθου, που ανήγειρε το Δημοτικό θέατρο της Αθήνας, τα μουσεία Δελφών και Ολυμπίας το Παπάφειο Νοσοκομείο Θεσσαλονίκης και το νοσηλευτικό ίδρυμα αφροδισίων και δερματικών νοσημάτων Αθήνας και κληροδότησε τεράστια χρηματικά κονδύλια στο θεραπευτήριο «ΕΥΑΓΓΕΛΙΣΜΟΣ». Διέθεσε ακόμη τα απαιτούμενα χρήματα για τη διάνοιξη της λεωφόρου Αθηνών – Φαλήρου, την σημερινή Συγγρού.
Ανάφερε ο Α. Συγγρός στα απομνημονεύματά του μεταξύ άλλων: «…Εν τω
Γυμνασίω Σύρου εμαθήτευσα από του Απριλίου 1840 μέχρι του Ιουλίου 1845….
Μετά μεγίστης ευχαριστήσεως αναπολώ είς την μνήμην μου τους χρόνους
εκείνους, τα μαθητικά ήθη και έθιμα και ένα γένει την Σύρω ζωήν».
Ελευθέριος Βενιζέλος: Έζησε στη Σύρο σε δύο περιόδους. Ήταν τον Οκτώβριο του 1866, όταν ο πατέρας του έφθασε στο νησί με όλη την οικογένειά του εξαιτίας της Κρητικής επανάστασης. Τότε φοίτησε στο Α΄ Δημοτικό σχολείο στο «Ρολόι». Η οικογένεια του Κυριάκου Βενιζέλου επέστρεψε αργότερα στην Κρήτη, αλλά ο μικρός Ελευθέριος επανήλθε στη Σύρο και εφιλοξενείτο στο σπίτι του καθηγητού Ψιλάκη. Αποφοίτησε από το Γυμνάσιο Σύρου τον Ιούνιο του 1880.
Όταν αργότερα ως πολιτικός, πλέον, επισκέφθηκε τη Σύρο ξεκίνησε τον λόγο
του με τα εξής: «Είμαι ευτυχής επαναβλέπων την ωραίαν Ερμούπολιν προς την όποιαν τόσοι, από παιδικής ηλικίας, με συνδέουν δεσμοί. Όπου έφαγον τον άρτον της εξορίας, όπου διήκουσα τα μαθήματα της στοιχειώδους εκπαιδεύσεως, όπου συνεπλήρωσα τον κύκλον της εγκυκλίου παιδεύσεως και προς την οποίαν τοσαύτα οφείλει ο εν εμοί πνευματικός άνθρωπος».
Δημήτριος Βοκοτόπουλος: Διαπρεπής Νομικός και Πολιτευτής. Γεννήθηκε στη
Σύρο το 1850. Απεφοίτησε του Γυμνασίου Σύρου το1867 με τον βαθμό «Λίαν
καλώς 5» (άριστα το 6). Διετέλεσε Υπουργός Δικαιοσύνης επί κυβερνήσεως
Θεοτόκη και επί κυβερνήσεως Καλογεροπούλου.
Κωνσταντίνος Βολανάκης: Ζωγράφος από την Κρήτη. Αποφοίτησε από το
Γυμνάσιο Σύρου (1855). Θεωρείται ο πατέρας της θαλασσογραφίας. Το 1884
διορίστηκε καθηγητής στη Σχολή Καλών Τεχνών Ε.Μ.Π.
Γιαννούλης Χαλεπάς: Ένας από τους σπουδαιότερους νεοέλληνες γλύπτες.
Γεννήθηκε στον Πύργο της Τήνου το 1854. Εφοίτησε στο Γυμνάσιο Σύρου και
ήταν καλός μαθητής.
Δημήτριος Βικέλας: «Ο πνευματικός ευεργέτης» και πρώτος πρόεδρος της
Δ.Ο.Ε. Προσπάθησε και επέτυχε να «επανέλθουν» οι Ολυμπιακοί Αγώνες στην Ελλάδα το 1896.
Γεννήθηκε στην Ερμούπολη το 1835 στο σπίτι του παππού του (από τη μητέρα του) Γεωργίου Μελά, που βρίσκεται δίπλα στο Θέατρο. Φοίτησε στο ιδιωτικό Λύκειο του Χρήστου Ευαγγελίδη, όπου: «η αγωγή συνεδυάζετο με την εκπαίδευσιν, τα περισσότερα όμως μαθήματα ακολούθησα στο Δημόσιο
Γυμνάσιο…
«Συμμαθητής μου και καλός φίλος ήταν ο Εμμανουήλ Ροΐδης, ο οποίος
επιδόθηκε στα γράμματα, στην λογοτεχνίαν… ιδίως ωφελήθημεν τοτε εκ των εις το Γυμνάσιον παραδόσεως του καθηγητού των Ελληνικών Τύμπα…κάτοχος της
Ελληνικής, ακριβής εις τας παραδόσεις…τοιούτου είδους διδάσκαλοι ήσαν τότε…»
Αριστομένης Προβελέγγιος: Γεννήθηκε στη Σίφνο το 1850. Αποφοίτησε του
γυμνασίου Σύρου. Διετέλεσε βουλευτής Σίφνου και ήταν σπουδαίος πνευματικός άνδρας. Εκλέχθηκε το 1926 μέλος της Ακαδημίας Αθηνών.
Κλών Στέφανος: Γιατρός και ανθρωπολόγος. Μαθήτευσε στο γυμνάσιο Σύρου
και αποφοίτησε το 1871. Μετά τις σπουδές στην ιατρική Αθηνών αναχώρησε στο Παρίσι όπου επιδόθηκε στη μελέτη της Ανθρωπολογίας, Ιστορίας και
Αρχαιολογίας. Επέστρεψε στην Ελλάδα και ίδρυσε ειδικό Πανεπιστημιακό
Μουσείο με ανθρωπολογικό υλικό από την αρχαιότητα. Ιδιαίτερα ασχολήθηκε με την ιστορία της Σύρου και τους αρχαιολογικούς θησαυρούς του νησιού.
Κυπάρισσος Στέφανος: αδελφός του Κλωνός. Αποφοίτησε το 1872 από το
Γυμνάσιο Σύρου. Επιφανής Μαθηματικός. Το 1884 αναγορεύτηκε διδάκτορας του Πανεπιστημίου της Σορβώνης και αργότερα το 1908 τιμήθηκε με το αξίωμα του Πρυτάνεως στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Τον αποκαλούσαν: «Ηγεμόνα των Θετικών επιστημών».
Πέτρος Πρωτοπαπαδάκης: Γεννήθηκε στη Νάξο και μετά το Δημοτικό Σχολείο ενεγράφη στο Γυμνάσιο Σύρου και απεφοίτησε το 1878 με βαθμό άριστα 6. Πριν τελειώσει το Γυμνάσιο, εδημοσίευσε ένα πόνημα – βιβλίο αφιερωμένο στους σεβαστούς και άξιους καθηγητές, με τίτλο: «Τι εστίν επιστήμη και τις η ανωτέρα των επιστημών πασών». Σπούδασε στο Παρίσι Μαθηματικά και Οικονομικά και το 1887 διορίστηκε καθηγητής στη Σχολή Ευελπίδων και στη Σχολή Ναυτικών Δοκιμών και αργότερα στο Πολυτεχνείο. Το 1902 εξελέγη βουλευτής Παροναξίας και κατόπιν του Νομού Κυκλάδων.

Πηγες: Ανδρέας Δρακάκης. Μαρία Ρώτα, ΣΥΝΔΕΣΜΟΣ ΣΥΡΙΑΝΩΝ και προσωπικές έρευνες.

Γράφει:

Ο δημοσιογράφος και Ιστορικός Παναγιώτης Κουλουμπής