Η Ιδιοφυής Κατασκευή Της Μουσικής Εξέδρας και Η Άγνωστη Ιστορία της φιλαρμονικής του Δήμου.
Γνωρίζετε πως η Εξέδρα που βρίσκεται στην Πλατεία Μιαούλη είναι μια μοναδική κατασκευή φτιαγμένη με τέτοιο τρόπο που λειτουργεί σαν φυσικό ηχείο έχοντας στα έγκατα της ειδικά κατασκευασμένα πηγάδια / κενούς χώρους που λειτουργούν σαν φυσικά ηχεία;
Πόσοι Γνωρίζουν ότι η Εξέδρα αυτή είναι διάσημη στο εξωτερικό ως η Παγκάλειος εξέδρα μουσικής;
Γνωρίζετε ότι στην πλατεία υπήρχε παλαιότερη μια ξύλινη εξέδρα, η οποία όμως είχε φθαρεί;
Και στα εγκαίνια της νέας μαρμάρινης και Μοναδικής , η ορχήστρα των Φιλομούσων έπαιξε τον ύμνο της Ελευθερίας και αποσπάσματα από τη “Νόρμα” του Μπελλίνι και τον “Τανχώυζερ”;
Γνωρίζετε ότι Η Φιλαρμονική Του Δήμου της Ερμούπολης έκανε δυο αποτυχημένες προσπάθειες ίδρυσης στο παρελθόν ως να καταφέρει την τρίτη να ιδρυθεί και ξεκίνησε ως μουσική σχόλη;
Γνωρίζετε ότι την διεύθυνση και την διδασκαλία των μουσικών της φιλαρμονικής είχαν αναλάβει επιφανείς και διάσημοι μουσικοί και μουσουργοί διεθνούς κύρους, εμβέλειας και ποιότητας;
Γνωρίζετε ότι αρχική ιδέα της κατασκευής της εξέδρας ήταν για να φιλοξενεί την φιλαρμονική του Δήμου έτσι ακριβώς όπως είχε συσταθεί;
Γνωρίζετε ότι τα παλαιότερα χρονιά οι Συριανοί πολίτες βόλταραν στην πλατεία ενώ η φιλαρμονική έπαιζε μουσική στην εξέδρα;
Διαβάστε παρακάτω το πολύ ενδιαφέρον αυτό άρθρο με σπάνιες πληροφορίες και φωτογραφίες της Εξέδρας και μάθετε μια ακόμα μεγάλη ιστορία της Ερμούπολης μας αλλά και συνειδητοποιήστε πόσο καταστροφική μπορεί να είναι η άγνοια και η μη γνώση της ιστορίας του τόπου μας αφού και τα δυο που αναφέρονται στο άρθρο αυτό βρίσκονται σε μια δυσάρεστη θέση Η Μεν Ιστορική και Ιδιοφυής Εξέδρας εγκαταλειμμένη έρμαιο των άσχετων και των καιρικών στοιχείων Η δε Φιλαρμονική σε μια δυσχερή οικονομική θέση που την κρατά σε ζωή μόνο η αγάπη των μελών της και των ακόμα καλών δασκάλων και μαέστρων της.
Βρισκόμαστε στα 1869. Η Ερμουπόλη ήδη είναι μια ακμάζουσα πόλη και ένας διάσημος λιμένας κέντρο διερχομένων πλοίων και προϊόντων μεταξύ ανατολής και δύσης.
Το χρήμα ρέει άφθονο και οι πρώην προσφυγές τώρα είναι πλοιοκτήτες, Βιομήχανοι, έμποροι και οι προηγούμενοι εξαθλιωμένοι ρακένδυτοι μετανάστες τώρα είναι ευκατάστατοι πολίτες ενός νεοσύστατου Ελληνικού Κράτους ξέροντας ότι Ζουν σε μια πόλη σημαντική και πλούσια.
To 1869 Θέλοντας να προωθήσει και να επεκτείνει την πολιτισμική κληρονομιά του τόπου το 1869 ο δήμος Σύρου αποφασίζει να ιδρύσει τη Φιλαρμονική Δημοτική Εταιρεία Ερμουπόλεως με μουσικοδιδάσκαλο τον Δελφίνο Σπινέλη.
Η προσπάθεια όμως αυτή δεν ολοκληρώνεται με επιτυχία και η φιλαρμονική διαλύεται γύρω στο 1872.
Μια άλλη κίνηση για μουσική παιδεία χρονολογείται γύρω στα 1880 όταν η Σχολή Απόρων Παίδων αναλαμβάνει να αποκαταστήσει τη μουσική παιδεία του τόπου με τη δημιουργία ενός μουσικού τμήματος το οποίο ηγείται για ακόμη μια φορά ο Δελφίνος Σπινέλης αλλά και ο Παν. Λοβέρδος αλλά και πάλι χωρίς όμως καμία ιδιαίτερη επιτυχία.
Θα χρειαστεί να περάσουν αρκετά χρόνια έως ότου αποκτήσει ή Ερμούπολη τη Φιλαρμονική της.
Το 1894, με πρωτοβουλία φιλόμουσων Ερμουπολιτών ιδρύθηκε ο σύλλογος “Φιλόμουσοι Σύρου” με κύριο έργο τη διδασκαλία της ωδικής και οργανικής μουσικής και την ίδρυση φιλαρμονικής (μπάντας). Τελικά η μουσική παιδεία γνωρίζει άνθιση .
Αυτήν την φορά το εγχείρημα πάει καλά. Η Φιλαρμονική πλαισιώνεται και διευθύνεται από αξιόλογους μουσικούς, όπως οι Ουμβέρτος Πέργολας, Λαμούρας, Λίμ. Γκομφιώτης, Μ. Κάμπιγχας, Αντώνιος Μπιφέρνο και Αλβέρτος Ανδλοβιτζ, οι οποίοι αναλαμβάνουν την διδασκαλία και τη διεύθυνση της φιλαρμονικής, πού ήταν γνωστή όχι μόνο από τις τακτικές υπαίθριες συναυλίες στην Ερμούπολη, αλλά και από τη συμμετοχή της σε πανελλήνιες γιορτές και εκδήλωσες.
Κάπου εκεί αποφασίζεται κατά τα πρότυπα της μόδας των χρονών εκείνων στις μεγάλες πόλεις της Ευρώπης όπου ο πλούτος και ο πολιτισμός άκμαζε η υποχρεωτική παρουσία μιας Εξέδρας Μουσικής.
Και αυτό γιατί πριν από αυτή την εξέδρα στην πλατεία υπήρχε παλαιότερη μια ξύλινη εξέδρα, η οποία όμως είχε φθαρεί όπως είναι λογικό.
Έτσι λοιπόν αποφασίζεται το κτίσιμο μιας εξέδρας ανάλογου ομορφιάς και άξιας με το δημαρχιακό μέγαρο που βρισκόταν ήδη στην πλατεία.
Το έξοχο αυτό Έργο είναι του γλύπτη Ιωάννη Βιτάλη και αποφασίζεται φυσικά να γίνει στην ιστορική και εντυπωσιακή πλέον διάσημη πλατεία Μιαούλη.
Έγινε δε το 1907 με χορηγία του μεγαλέμπορου Θεόδωρου Μιχ. Πάγκαλου (1833 – 1915). Είναι εξ ολοκλήρου από πεντελικό μάρμαρο, φέρει ολόσωμα ανάγλυφα του Απόλλωνα και των Μουσών.
Στην εξέδρα αναγράφονται: «Θεόδωρος Πάγκαλος, εχορήγει 1907 και Ιωάννης Βιτάλης εποίει»
Η εξέδρα διακοσμείται με ανάγλυφες παραστάσεις του Απόλλωνα και των εννέα Μουσών και δέκα «φανοστάτες»
Στα εγκαίνια της νέας μαρμάρινης και Μοναδικής , η ορχήστρα των Φιλομούσων ανεβαίνει φορώντας μια πλούσια ωραία και εντυπωσιακή στολή ανάλογη των στολών που φορούσαν οι μπάντες του εξωτερικού και παίξει τον ύμνο της Ελευθερίας και αποσπάσματα από τη “Νόρμα” του Μπελλίνι και τον “Τανχώυζερ”;
Η Ερμουπόλη είχε την δική της εξέδρα επιτέλους.
Αλλά το εντυπωσιακή δεν είναι αυτό. Το Εντυπωσιακό είναι σε κάποια «μυστικά» που έχει η ιδία αυτή η κατασκευή της και που διαφημίζονται με μεγαλοπρέπεια και υπερηφάνεια. Αλλά που δυστυχώς ΞΕΧΑΣΤΗΚΑΝ ΕΝΤΕΛΩΣ ΣΤΑ ΕΠΟΜΕΝΑ ΚΑΙ ΕΙΔΙΚΟΤΕΡΑ ΤΑ ΣΥΓΧΡΟΝΑ ΧΡΟΝΙΑ.
Το Σπουδαιότερο που κάνεις δεν θυμάται πλέον είναι ότι η κατασκευή της εξέδρας έγινε με τέτοιο τρόπο που από μόνη της λειτούργει σαν φυσικό ηχείο.
ΚΑΤΩ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΞΕΔΡΑ ΥΠΑΡΧΟΥΝ «ΚΕΝΟΙ» ΧΩΡΟΙ («ΠΗΓΑΔΙΑ») ετσι τοποθετημένα που να λειτουργούν «Προς εξασφάλιση της ακουστικής των εκτελουμένων μουσικών συνθέσεων»
Με αυτόν τον τρόπο η μουσική απόδοση της Εξέδρας ήταν απόλυτη και είναι ευτύχημα που οι εμπνεύσεις των ανακαινιστών της Ερμούπολης ΕΥΤΥΧΩΣ δεν έθιξαν ούτε πείραξαν μέχρι στιγμής τα «πηγάδια/ ηχεία» αυτά.
Το κατασκευαστικό αυτό αριστούργημα (άνετα μπορείτε να το πείτε και ΘΑΥΜΑ καθ ότι για την εποχή εκείνη ΗΤΑΝ ΘΑΥΜΑ) ηχητικής υπήρχε και στο Θέατρο του Σαμπό. Δυστυχώς όμως αυτά τα πηγάδια / ηχεία κατεστράφησαν. Άρα έχουμε τα μόνα σώζοντα πλέον της δικής μας Εξέδρας στην Πλατεία Μιαούλη.
Δυστυχώς σήμερα η εξέδρα αυτή, το Ιδιοφυές αυτό αριστουργηματικό κατασκεύασμα του 1907 έχει περιέλθει σε αχρηστία εγκαταλειμμένο. Κυριολεκτικά ο καιρός την καταστρέφει και σαν να μην φτανει αυτό υπάρχουν και οι καταστροφές από την αδιαφορία αλλά και την ανιδεότητα και την ανιστορικότητα των ανθρώπων.
Μέχρι σήμερα ούτε μια φορά δεν έχει γίνει κάποια έστω και υποτυπώδη προσπάθεια να σωθούν τα γλυπτά της εξέδρας η να αναπαλαιωθούν τα μάρμαρα που καταστρέφονται με την κακή χρήση και τις καιρικές συνθήκες.
Αν οι όσοι αναλαμβάνουν την διαφήμιση του τόπου μας και τα πολιτιστικά ήξεραν να διαδώσουν σωστά την μοναδικότητα αυτής της εξέδρας στα σωστά κέντρα ΕΚΕΙ που πρέπει θα μπορούσαμε να καλούμε ορχήστρες παγκοσμίου εμβέλειας και κύρους που με μεγάλη τους χαρά και αισθανόμενοι τιμή τους θα ερχόταν να παίξουν σε αυτήν την Εξέδρα.
Κάνεις όμως από τους «άρχοντες» δεν γνωρίζει την μοναδικότητα της εξέδρας αυτής και προφανώς για αυτόν τον λόγο την αφήνουν να ρημάζει όπως πολλά αλλά στο νησί μας.
Γράφει:O δημοσιογράφος και Ιστορικός Παναγιώτης Κουλουμπής
